Maksim Gorki is als auteur van verschillende naturalistische verhalen, romans en toneelstukken van groot belang geweest voor de Russische literaire wereld. Zijn letterkundig genie staat boven elke verdenking.
Door zijn revolutionaire gevoelens kwam Gorki in aanvaring met het tsaristische bewind. Verschillende verbanningen waren zijn deel. Gorki keerde in de jaren 1920 terug naar zijn vaderland op het moment dat Stalin als nieuwe leider aantrad. Stalin schakelde Gorki in als pion in zijn schaakspel om de macht. Zo werd de schrijver benoemd tot eerste voorzitter van de ‘Sovjet Schrijvers Unie’ . Vanuit deze functie moest Gorki bijdragen aan de creatie van het Socialistisch Realisme, een stijl die meer met propaganda dan met literatuur te maken had.
Bibliografie
Bronnen
Gor’kij, Maksim. Mat’; Po Sojuzu Sovetov. Leningrad: Lenizdat, 1975.
Literatuur
Hingley, Ronald Francis. “Maxim Gorky: Russian writer.” Encyclopaedia Britannica. Geraadpleegd 17.08.2017. Https://www.britannica.com/biography/Maxim-Gorky.
Gabriel d’Annunzio is een van de bekendste en belangrijkste auteurs in het Europa van de negentiende en eerste helft van de twintigste eeuw. Deze bekendheid had hij niet alleen te danken aan zijn literaire werken en drama’s, waaronder Canto novo (gedichten, 1882) en Il Piacere (roman, 1889), maar ook aan zijn dubieuze reputatie. Tijdens en na de Eerste Wereldoorlog werd hij in Italië een nationale held, waarbij hij het fascisme promootte. D’Annunzio. Zijn acties waren een voorsmaak van het fascistische geweld dat Italië de komende decennia zou teisteren.
Samen met overblijfselen van het leger poogde hij vlak na de Eerste Wereldoorlog vergeefs om Fiume (Rijeka in Kroatië) in te nemen. Toch werd hij achteraf door Mussolini beloond met een titel en een nationale editie van zijn literaire werken. Na zijn dood bouwde Mussolini d’Annunzio’s voormalige villa Gardone Riviera om tot een groot mausoleum waarbij de auteur verder als nationale held werd vereerd. Tot op vandaag blijft deze plaats een belangrijke Italiaanse toeristische trekpleister.
Bibliografie
Bronnen
D’Annunzio, Gabriele. I Romanzi Della Rosa. 3e ed. Milaan: Mondadori, 1949.
Literatuur
The Editors of Encyclopaedia Britannica. “Gabriele D’Annunzio. Italian writer and political leader.” Encyclopaedia Britannica. Geraadpleegd 12.09.2017. Https://www.britannica.com/biography/Gabriele-DAnnunzio.
Maas, Nop. “D’Annunzio door Nederlandse ogen.” De parelduiker 2 (1997): 29-43.
Sommigen literairen zien Knut Hamsun (1859-1952) als de vader van de moderne literatuur, zelfs van de postmoderne literatuur. Hamsun was afkomstig van het arme Noorse platteland en had zichzelf geschoold. Hierdoor slaagde hij erin zijn eigen unieke stijl te ontwikkelen, los van de literaire conventies van die tijd. Hamsuns beste romans dateren uit de vroegste periode van zijn carrière met titels zoals Mysteries, Pan, Victoria en Honger. Het latere werk is niet meer zo innovatief als dat uit zijn beginperiode, toch krijgt hij in 1920 de Nobelprijs voor literatuur.
Ondanks deze literaire erkenning wordt Hamsun niet volledig tot het letterkundige establishment opgenomen. Eén en ander heeft ongetwijfeld te maken met zijn positie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hamsun betuigde openlijk zijn respect voor Hitler en was voorstander van het Nazi-marionettenregime in Noorwegen. Hoewel dit aspect van Hamsun een schaduw werpt op zijn boeken, mag zijn invloed als auteur niet onderschat of ontkend worden.
Bibliografie
Bronnen
Hamsun, Knut, en Ernst Lundquist. Pan: Ur Löjtnant Thomas Glahns Papper. Stockholm: Svenska andelsförlaget, 1920.
Literatuur
“The Nazi novelist you should read.” The Guardian. 10.09.2008. Geraadpleegd 14.09.2017. Https://www.theguardian.com/books/booksblog/2008/sep/10/knut.hamsun.nazi.
McAloon, Jonathan. “With Mysteries, Knut Hamsun rewrote the novel’s rules.” The Guardian. 06.01.2017. Geraadpleegd 14.09.2017. Https://www.theguardian.com/books/booksblog/2017/jan/06/with-mysteries-knut-hamsun-rewrote-the-novels-rules.
De Amerikaan Ezra Pound (1885-1972) is net als Knut Hamsun een – ‘verbrand’ – icoon van het literaire modernisme. Vooral zijn dubbelrol als dichter én als criticus maakt hem tot een bepalend figuur in de moderne Amerikaanse en Engelse literatuur. Hij promootte werken van tijdgenoten als W. B. Yeats, James Joyce, Ernest Hemingway, Robert Frost, D.H. Lawrence en T.S. Eliot. Zelf is hij vooral bekend van zijn dichtbundel The Cantos, waaraan hij in de jaren 1930 in Italië begon te schrijven.
In Itali¨ë raakte Pound echter ook in de ban van het fascisme. Hij stak zijn sympathie voorduce Mussolini niet onder stoelen of banken, en liet niet na om de Verenigde Staten, via de Italiaanse staatsradio, bij herhaling in diskrediet te brengen. Hij werd in 1945 door de Amerikanen in Italië gearresteerd en naar een werkkamp nabij Pisa gestuurd. Terug in de VS werd hij ‘gek en mentaal ongeschikt voor verhoor’ verklaard, en ondergebracht in een crimineel-mentaal ziekenhuis in Washington DC. Pound werkte er verder aan het uiteindelijk onafgewerkt gebleven The Cantos.
Bibliografie
Bronnen
Pound, Ezra, Selected Poems. Uitgegeven door T. S Eliot. Londen: Faber and Faber, 1935.
Literatuur
Stock, Noel. “Ezra Pound. American Poet.” Encyclopaedia Britannica. Geraadpleegd 14.09.2017. Https://www.britannica.com/biography/Ezra-Pound#toc473055main.
McCrum, Robert. “The Bughouse: The Poetry, Politics and Madness of Ezra Pound – review.” The Guardian. 20.02.2017. Geraadpleegd 14.09.2017. Https://www.theguardian.com/books/2017/feb/20/the-bughouse-poetry-politics-and-madness-of-ezra-pound-daniel-swift-review.
Menand, Louis. “The Pound error.” The New Yorker. 09.06.2008. Geraadpleegd 14.09.2017. Https://www.newyorker.com/magazine/2008/06/09/the-pound-error.
Als jeugdschrijver bracht Gie Laenen heel wat werken uit die nog steeds gelezen worden. De auteur kwam echter in opspraak toen bleek dat hij tussen 1978 en 2002 Laenen minstens 25 jongens tussen elf en zestien jaar aangerand had. Dit kon hij doen door misbruik te maken van zijn reputatie als bekende auteur, als (ondertussen voormalige) VRT-medewerker en als organisator van theaterworkshops.
In 2005 werd Laenen tot zes jaar cel veroordeeld, een straf die het Hof van Beroep later dat jaar opnieuw bevestigde. Maar Laenen tekende beroep aan bij het Hof van Cassatie. Het oordeel luidde dat de zaak overgedaan moest worden. Ondertussen bleef de schrijver op vrije voeten, tot groot ongenoegen van de slachtoffers. In 2008 volgde de definitieve uitspraak. Laenens gevangenisstraf werd teruggebracht van zes naar vier jaar, omdat een aantal feiten verjaard waren. Omdat hij in het verleden al andere zedendelicten pleegde, moest Laenen minstens twee derde van zijn gevangenisstraf uitzitten.
Bibliografie
Bronnen
Laenen, Gie. Juf is naar Japan. Tielt: Lannoo, 1995.
Literatuur
“Pedofiele schrijver Gie Laenen nog altijd vrij man.” De Morgen. 07.05.2009. Geraadpleegd 12.09.2017. Https://www.demorgen.be/expo/pedofiele-schrijver-gie-laenen-nog-altijd-vrij-man-bd6e6876/.
Iedereen kent Napoleon wel als politiek strateeg of militair genie. Maar daarnaast was hij ook een fervent schrijver van liefdesbrieven. Geadresseerde? Zijn geliefde Marie-Josèphe-Rose Tascher de La Pagerie. Als knappe aristocratische weduwe leerde ze Napoleon kennen voor hij naam maakte als militair bevelhebber. Napoleon liep als een hondje achter haar aan maar Joséphine besloot pas toe te happen toen ze inzag dat hij veel potentieel had. Joséphine en Napoleon trouwden in 1796 waarna Napoleon meteen op militaire campagne naar Italië vertrok. Het startschot voor een lange reeks liefdesbrieven. Deze brieven zijn zo hartstochtelijk dat velen ze als poëzie beschouwen. In de loop van de twintigste eeuw verschenen verschillende edities met bundelingen van de brieven.
De liefde (en de brieven) bleven grotendeels onbeantwoord. Hoewel Napoleon in zijn brieven aan Joséphine zijn liefde met enorme passie beschreef, deed Josephine amper de moeite om te reageren. Eenmaal Napoleon op zijn militaire campagne was vertrokken, pikte ze immers haar oude luxueuze leventje in Parijs gewoon weer op, inclusief een affaire. Naarmate Napoleon meer macht veroverde, kantelden ook de machtsverhoudingen binnen de relatie. Een scheiding volgde en Napoleon hertrouwde. De brieven van een zelfverklaard keizer bleven bewaard.
Bibliografie
Bronnen
Napoleon, and Pol André. Oeuvres Amoureuses De Napoléon D’après Ses Lettres D’amour à Joséphine. Paris: Albin Michel, 1910.
Literatuur
Doyle, Ursula. Love letters of great men and women. Londen: Pan, 2010.
Godechot, Jacques. “Napoleon I. Emperor of France.” Encyclopaedia Britannica. Geraadpleegd 14.09.2017. Https://www.britannica.com/biography/Napoleon-I.
The Editors of Encyclopaedia Britannica. “Joséphine.” Encyclopaedia Britannica. Geraadpleegd 14.09.2017. Https://www.britannica.com/biography/Josephine.
Worley, Sharon. Love Letters and the Romantic Novel during the Napoleonic Wars. Newcastle-upon-Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2017.
Funnekotter, Bart. “De vrouwen van Napoleon. Dames, spaar me uw parfum, s’il vous plaît.” Recensie van Het hart van Napoleon. De keizer en zijn vrouwen, door Johan Op de Beeck. Nrc. Geraadpleegd 14.09.2017. Https://www.nrc.nl/nieuws/2016/12/15/dames-spaar-me-uw-parfum-sil-vous-plait-5757704-a1536951.
De Vlaamse dichter Wies Moens kende zijn meest vruchtbare poëtische periode tussen 1919 en 1923. Met zijn expressionistische poëzie wordt hij gezien als één van de leidende figuren van de Vlaamse expressionistische beweging. Moens vond vooral inspiratie bij de buitenlandse avant-garde.
Wies Moens was een overtuigd Vlaams-nationalist en moest een celstraf uitzitten naar aanleiding van zijn collaboratie tijdens WOI. Sommige critici en literatuurhistorici gebruiken zijn gevangenschap en zijn Vlaams martelaarschap als verklaring voor zijn aanvankelijk literair succes. Tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde Moens opnieuw wat hem opnieuw een veroordeling opleverde. Zijn politieke overtuiging vinden we vooral in zijn proza terug, bijvoorbeeld in Onze volksche adel (1940). Wies Moens eindigde zijn carrière als directeur van een volkshogeschool en leerkracht Nederlands in Limburg.
Bibliografie
Bronnen
Moens, Wies. Onze Volksche Adel. Antwerpen: Volk en staat, 1942.
Literatuur
Hadermann, P. en G.J. van Bork. “Moens, Wies.” Schrijvers en dichters (dbnl biografieënproject I). Http://www.dbnl.org/tekst/bork001schr01_01/bork001schr01_01_0778.php.
Cyriel Verschaeve werd in 1874 in West-Vlaanderen geboren. Hij studeerde theologie en werd als schrijver sterk geïnspireerd door priester-dichter Guido Gezelle en door de Vlaamsgezinde Albrecht Rodenbach. Nog voor de Eerste Wereldoorlog studeerde Verschaeve in Duitsland, waar hij zijn passie voor het ‘pangermanisme’ opdeed. Tijdens de Eerste Wereldoorlog kwam hij op voor de Vlaamse soldaten in het Belgische leger. Meteen een van de redenen waarom een aantal straten in Vlaanderen (nog steeds) naar hem zijn vernoemd. Op de IJzertoren in Diksmuide luidt het: “Hier liggen hun lijken als zaden in het zand, hoop op den oogst O Vlaanderenland”.
In de jaren dertig schaarde Verschaeve zich achter de fascistische groepering Verdinaso. Tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde hij met de Duitse bezetter en ronselde hij katholieke jongeren voor het Vlaamse Legioen van de SS. Verschaeve sloot zich ook aan bij de radicale groepering DeVlag.
In 1944 werd hij door de SS naar Duitsland gebracht. Na de oorlog verbleef hij in ballingschap in Oostenrijk. In 1946 werd Verschaeve ter dood veroordeeld. Hij verloor de Belgische nationaliteit en overleed in 1949 in Oostenrijk, waar hij werd begraven. In 1973 nam de extreemrechtse Vlaamse Militanten Organisatie (VMO) het initiatief om het stoffelijk overschot van Verschaeve te repatriëren en te begraven op het kerkhof van Alveringem. Tot vandaag is zijn graf een verzamelpunt voor aanhangers van extreemrechts. In Alveringem bevindt zich een Verschaevemuseum. Recentelijk rees in de media opnieuw de vraag of dergelijke ‘herdenkingen’ gezien het dubieuze verleden van de Vlaamse schrijver niet net bijzonder ongepast zijn.
Bibliografie
Bronnen
Verschaeve, Cyriel. Zeesymfonieën. Brugge: Excelsior, 1916.
Literatuur
Der Greef, Jos. “Cyriel Verschaeve: waarom is de man zo omstreden?” De Redactie. 17.08.2017. Geraadpleegd 18.09.2017. Http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.3048790.
In april en mei 2016 ontstond een hele heisa in de Nederlandse boekenwereld. De Bezige Bij, van oorsprong een verzetsdrukkerij uit de Tweede Wereldoorlog met Joodse wortels, besloot het boek Pleidooi voor radicalisering van Dyab Abou Jahjah uit te geven. Prominente auteurs die aangesloten waren bij de uitgeverij De Bezige Bij, waaronder Leon de Winter, Jessica Durlacher en Marcel Möring, dreigden de uitgeverij te verlaten indien het boek werd gepubliceerd. Dyab Abou Jahjah zou namelijk antisemitische uitspraken hebben gedaan. De Bezige Bij gaf het boek toch uit en de auteurs voegden de daad bij het woord: een aantal auteurs zochten onderdak bij de uitgeverij Hollands Diep.
De Bezige Bij zwichtte dus niet voor het (interne) verzet en deed zo Nederland eer aan: het was ooit het enige land in Europa waar dwarsdenkers een drukker konden vinden.
Bibliografie
Bronnen
Jahjah, Dyab Abou. Pleidooi voor radicalisering. Amsterdam: De Bezige Bij, 2016.
Literatuur
De Preter, Jeroen. “Rel rond ‘antisemiet’ Abou Jahjah verdeelt Nederland.” De Morgen. 23.04.2016.
Beckers, Lotte en Ewoud Ceulemans. “‘Bezige Bij barst niet over Abou Jahjah’.” De Morgen. 10.05.2016.
De Ceulaer, Joël. “Waarom we de censoren van Abou Jahjah mogen uitlachen.” De Morgen. 10.05.2016.
“Tommy Wieringa verlaat (even) De Bezige Bij.” De Standaard. 06.06.2016.
EWC. “Ook Jessica Durlacher verlaat de Bezige Bij.” De Morgen. 16.06.2016.
Van de Perre, Kim. “De Bezige Bij verliest (even) een bestseller.” De Morgen. 06.06.2016.
Louis-Ferdinand Céline, pseudoniem van Louis-Ferdinant Destouches, is een Frans schrijver en dokter die leefde van 1894 tot 1961. Icoon van de Franse letterkunde, maar evenzeer berucht vanwege zijn antisemitisme.
Célines meest bekende roman is Voyage au bout de la nuit uit 1932. De roman gaat over de hopeloze zoektocht van een man naar betekenis in het leven. De innovatieve stijl maakt van Céline één van de meest vooraanstaande Franse auteurs van de twintigste eeuw. Hoewel hij politiek gezien aanvankelijk links georiënteerd was, ontwikkelde hij in de loop van de jaren 1930 sterke antisemitische ressentimenten. Getuige hiervan de romans Bagatelles pour un massacre, L’École des cadavres en Les Beaux Draps.
Céline vlucht op het einde van de Tweede Wereldoorlog naar Denemarken, waar hij uiteindelijk wordt gearresteerd en in de gevangenis belandt. Nadat hem in 1951 amnestie wordt verleend, keert de schrijver naar Frankrijk terug.
Bibliografie
Bronnen
Céline, Louis-Ferdinand. Voyage Au Bout De La Nuit: Roman. 36e édition Paris: Denoël et Steele, 1932.
Literatuur
The Editors of Encyclopaedia Britannica. “Céline, Louis-Ferdinand. French Writer.” Encyclopaedia Britannica. Geraadpleegd 18.09.2017. Https://www.britannica.com/biography/Louis-Ferdinand-Celine.
Gallix, Andrew. “Céline: great author and ‘absolute bastard’.” The Guardian. 31.01.2011. Geraadpleegd 18.09.2017. Https://www.theguardian.com/books/booksblog/2011/jan/31/celine-great-author.